Staan we opnieuw voor een droge zomer? Of krijgen we net af te rekenen met wateroverlast? De extremen nemen toe als gevolg van de klimaatverandering en dat heeft ook gevolgen voor de watersport. Vorig jaar mocht je zelfs niet suppen op de Kleine Nete of de Dommel wegens een te lage waterstand. Wie waakt over onze waterlopen? En mogen we nog meer verboden verwachten? Doctor in het waterbeheer Niels Van Steenbergen van De Vlaamse Waterweg nv legt uit. Steven Thys, algemeen directeur Peddelsport Vlaanderen, kadert de rol van Peddelsport Vlaanderen in de diverse dossiers.
Als je vorige zomer met je kajak naar de Kleine Nete trok, mocht je het water niet op. De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) verbood alle activiteiten op het water van Kasterlee tot Grobbendonk. De waterstand was te laag door de aanhoudende droogte en zelfs suppers en kajakkers zouden de bodem en de oevers te veel beroeren.
Steven Thys: “Peddelsport Vlaanderen werkt al verschillende jaren samen met De Vlaamse Waterweg, de Vlaamse Milieu Maatschappij, Sport Vlaanderen en de betrokken steden en gemeenten rond de onderlinge afstemming van de sport en de sportclubwerking op de natuurwaarden, economische belangen en de veiligheid op en langs het water. Als lid van het subteam ‘Binnenwateren’ hebben we een coördinatiefunctie in het uitbouwen van peddelroutes over gans Vlaanderen en stemmen we regelmatig af met de waterwegbeheerders. Sinds kort maken we ook de brug naar Toerisme Vlaanderen waarmee we zullen inzetten op extra communicatie naar het grote publiek over relevante thema’s. Inzetten op veiligheid, natuur en toerisme voor de eindgebruiker is een blijvend proces.”
De VMM monitort de waterkwaliteit in Vlaanderen en waakt vooral over onze onbevaarbare waterlopen. De Vlaamse Waterweg nv is verantwoordelijk voor het beheer en de exploitatie van de bevaarbare waterwegen in Vlaanderen. Dit omvat onder meer het onderhoud van kanalen en rivieren, het beheer van sluizen en stuwen, en van de waterstand. De twee instanties zijn de voornaamste waterwegbeheerders in Vlaanderen.
Met een netwerk van peilmeetpunten volgen ze de staat en de stand van het water op de voet. Door de klimaatverandering wordt dat elk jaar belangrijker. De afgelopen zes jaren zorgde de waterstand in onze rivieren voor kopzorgen: vijf jaar lang stond die te laag en één jaar veel te hoog. De extremen hebben gevolgen voor de peddelsport.
Niels Van Steenbergen van De Vlaamse Waterweg nv is burgerlijk ingenieur en doctor in het waterbeheer, en vooral: voorzitter van de Adviesgroep Droogte. “De droogte in Vlaanderen wordt opgevolgd door de Vlaamse Droogtecommissie, waar instanties als de waterbeheerders, de provinciegouverneurs en drinkwaterbedrijven vertegenwoordigd zijn”, legt hij uit. “Zij krijgen advies van de experts van de Adviesgroep Droogte, die continu de toestand van onze waterlopen en waterstanden opvolgen. Hoe we dat doen? Over heel Vlaanderen zijn er waterpeilmeters en debietmeters op de rivieren, er gebeuren grondwatermetingen, metingen van het zoutgehalte enzovoort. Al die informatie monitoren we via een dashboard en de resultaten bespreken we samen. Maandelijks als er zich geen problemen stellen, wekelijks als de nood het hoogst is.”
De Droogtecommissie beslist op basis van het advies van Niels en zijn collega’s welke maatregelen er van kracht worden. Niels: “De leidraad daarbij is het Afwegingskader Prioritair Watergebruik. Een wetenschappelijk onderbouwd instrumentarium van maatregelen om de gevolgen van de waterschaarste te beperken. Een eerste stap is doorgaans het invoeren van een onttrekkingsverbod op de ecologisch meest kwetsbare waterlopen, waarbij landbouwers geen water uit deze stromen mogen oppompen. Andere mogelijke maatregelen zijn bijvoorbeeld een onttrekkingsbeperking op de bevaarbare waterlopen door de industrie, of het stilleggen van de waterkrachtcentrales.”
Als door de droogte ook de delicate oeverbegroeiing of de rivierbodem onder druk komen te staan, neemt de Vlaamse Milieumaatschappij bijkomend gerichte maatregelen. Zo was het dus vorig jaar verboden om te peddelen op de Kleine Nete en de Dommel.
“Het afsprakenkader bij de opening van de peddelroute op de Kleine Nete is vastgelegd met VMM, Peddelsport Vlaanderen, de verhuursector en de steden en gemeenten. De bedoeling is om de sport en de natuurwaarden op elkaar af te stemmen. Om dit in goede banen te leiden heeft Peddelsport Vlaanderen een stuurgroep samengesteld met de verschillende actoren (VMM, DVW, Sport Vlaanderen en ANB). Samen maken we afspraken op Vlaams niveau”, verklaart Steven Thys.
Verboden komen eerder sporadisch voor, maar de droogte heeft wel nog meer gevolgen voor de kajakkers.
“Blauwalgen”, vult Niels Van Steenbergen aan. “Door de droogte stijgt de watertemperatuur en is er weinig waterverversing, wat de ontwikkeling van blauwalgen in de hand werkt. We hebben samen met het Agentschap Zorg en Gezondheid, Peddelsport Vlaanderen en de Vlaamse Milieumaatschappij en het Agentschap voor Natuur en Bos een duidelijk beslissingskader uitgewerkt, waarbij de risicosporten worden verboden in waterzones met blauwalgen. Het gaat dan om sporten waarbij contact met het water onvermijdelijk is zoals zwemmen en duiken of waarbij het water verneveld wordt waardoor aerosolen ontstaan, zoals bij waterskiën en jetskiën. Blauwalgen verspreiden giftige stoffen en het is te gevaarlijk om kleine vloeistofdeeltjes in te nemen of in te ademen. Zolang je boven op het water blijft en er geen aerosolen gevormd worden, mag je wel sporten. Kajakken en suppen mogen in zo’n geval dus nog wel, maar we raden het sterk af.”
Ondertussen is er naar aanleiding van deze problematiek een grootschalig project opgestart om blauwalgen te bestrijden. “Na een literatuurstudie en een referentie uit de praktijk hebben we beslist om een proefproject op te zetten met ultrasoontoestellen. De methode is omstreden, maar lijkt het minst invasief van alle mogelijkheden. Het doel is om na te gaan of deze techniek werkzaam is tegen blauwalgen en of deze eventueel ook op andere plaatsen zou kunnen ingezet worden in de toekomst. Bij het gebruik van deze toestellen willen we het effect op de blauwalgen opvolgen, maar onderzoeken we ook de impact op de ecologie van het watersysteem (vissen, macrofyten...). Het heeft geen zin om deze techniek in de toekomst nog in te zetten als deze niet werkt tegen blauwalgen of als ze al het leven in het water doet verdwijnen.”
Steven Thys: “Peddelsport Vlaanderen was van bij de start betrokken en staat mee in voor de controle van de toestellen via de lokale club in Roeselare. Op deze manier wordt sectoroverschrijdend samengewerkt tussen de overheid en de private sportsector.”
Droge en warme zomers zorgen op verschillende plaatsen in onze waterwegen en kanalen voor een sterke toename van blauwalgen. Een proefproject dat loopt van april tot oktober 2023 op het kanaal Roeselare-Leie, tussen de Bruanebrug en de Schaapsbrug in Roeselare, moet de bloei van deze gevaarlijke algensoort in kaart brengen en in de kiem smoren.
Met de Blue Deal neemt de Vlaamse Regering maatregelen tegen waterschaarste en droogte. Ontharding, natuurlijke riviermeanders, groenere tuinen, collectieve regenwateropvang en een hele reeks andere maatregelen moeten de sponswerking van de bodem versterken. Zijn er ook proactieve maatregelen op korte termijn mogelijk die het waterpeil in onze rivieren hoog houden?
“Dat doen we al”, zegt ingenieur Niels. “Voorafgaand aan een verwachte droogteperiode, kunnen we een aantal streefpeilen van rivieren en kanalen hoger instellen. Door de werking van de stuwen daarop in te stellen, blijft het waterpeil hoog. We hebben stuwen op de meeste bevaarbare rivieren, zoals de Leie, de Boven-Schelde, de Dender. Maar soms volstaat dat niet. De rivieren in Vlaanderen zijn echte regenrivieren, ze worden niet gevoed door gletsjers of grote meren. Als er gedurende een lange periode onvoldoende regen valt, is er gewoon te weinig water om onze rivieren op peil te houden. Daarom dat we ook pompinstallaties aan sluizen installeren. Ze pompen het water dat gebruikt wordt om schepen te versassen op, zodat het in droge periodes kan worden gerecupereerd. We rusten de zes sluizen van het Albertkanaal uit met zulke pompinstallaties, vier daarvan zijn al operationeel. Voorlopig zetten we bij droogte mobiele pompen in aan de overige twee sluizen. Als er voldoende water is, kunnen de installaties ook in omgekeerde richting als waterkrachtcentrale werken en groene stroom produceren.”
Steven Thys besluit: “Peddelsport Vlaanderen en de Vlaamse Waterweg werken al sinds 2014 samen aan de uitbouw van een bovenlokaal project in Hasselt (de olympische wildwaterbaan) waarbij deze groene stroom onderdeel uitmaakt van de energievoorziening voor het project. Ook hier heeft de droogteproblematiek de voorbije jaren een directe impact gehad op het hele project. Als federatie zijn we zeer blij met het sterke partnerschap met zowel VMM als DVW gezien we gemeenschappelijke belangen hebben die best op elkaar afgestemd blijven. Bij deze een oproep aan alle leden om met z’n allen zorg te dragen voor het water in al zijn facetten.”
Wil je steeds op de hoogte blijven?
Schrijf je dan nu in op onze nieuwsbrief! Of volg ons op Social Media
